Ο σεβασμός στο υπέρτατο αγαθό που λέγεται ζωή εκδηλώνεται με τον σεβασμό που δείχνουμε απέναντι στους συνανθρώπους μας αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη μορφή ζωής πέρα από τη δική μας, όπως για παράδειγμα στα ζώα. Δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά ακούμε για περιστατικά βίας απέναντι στα ζώα, με την Ελλάδα μάλιστα να φιγουράρει στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά κακοποίησης ζώων.
Ο ανθρωπιστής Άλμπερτ Σβάϊτσερ είχε πει ότι : «Όποιος έχει συνηθίσει να θεωρεί τη ζωή ενός ζώντος πλάσματος ευτελή, κινδυνεύει να φτάσει επίσης και στην ιδέα για ευτελείς ανθρώπινες ζωές». Τα λόγια αυτού του σοφού ανθρώπου έρχονται σε απόλυτη συμφωνία με τα αποτελέσματα πολυετών ερευνών οι οποίες έχουν δείξει ότι η βία απέναντι στα ζώα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη βία απέναντι στους ανθρώπους. Στη συνέντευξη που ακολουθεί η ψυχολόγος Αγάπη Αλεξάκη θα μας μιλήσει για την βία προς τα ζώα, για τους λόγους που κάποιος αρέσκεται να λειτουργεί κακοποιητικά προς σ’ αυτά τα αδύναμα πλάσματα αλλά και κατά πόσο είναι πιθανό ο συγκεκριμένος άνθρωπος να αρέσκεται να λειτουργεί βίαια και κακοποιητικά και απέναντι σε άλλους ανθρώπους ενώ τέλος θα προσπαθήσει να μας εξηγήσει το ψυχολογικό προφίλ αυτών των κατά γενική ομολογία βάναυσων ατόμων.
Εύχομαι οι άνθρωποι να ξαναβρούν την ανθρωπιά τους και αυτές οι αδικαιολόγητες πράξεις βίας να σταματήσουν… Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο σεβασμός απέναντι στα ζώα είναι ένδειξη παιδείας αλλά και πολιτισμού.
Η κακοποίηση των ζώων κατά τη γνώμη σας αποτελεί ένα φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας;
Εάν λάβουμε υπόψιν μας τον ορισμό της κοινωνικής παθογένειας θα δούμε ότι περιλαμβάνει μέσα του όλα εκείνα τα φαινόμενα που δηλώνουν έλλειψη σεβασμού στην ανθρώπινη οντότητα, κυρίως όμως αφορά τα φαινόμενα εκείνα τα οποία δείχνουν επιθετική και ακραία συμπεριφορά όπως αυτή της βίας. Τη βία πάλι, τη συναντάμε σε πολλές μορφές μέσα στην κοινωνία μας και συνήθως υφίσταται με σκοπό την επιβολή ή και την καταστροφή του εκάστοτε στόχου. Όποτε θα έλεγα με σιγουριά ότι η βιαιότητα απέναντι σε οποιοδήποτε ζωντανό οργανισμό επάνω στη γη αποτελεί αναμφισβήτητα ένα σοβαρό φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας.
Πως συνδέεται η βία απέναντι στα ζώα με τη βία απέναντι στους ανθρώπους; Υπάρχουν άρρηκτοι δεσμοί ανάμεσα σε αυτές τις δύο συμπεριφορές;
Αρχικά να αναφέρω ότι η βία στα ζώα και η βία απέναντι στους ανθρώπους έχουν σαν κοινό παρονομαστή το γεγονός ότι και οι δύο τύποι θυμάτων είναι ζωντανά όντα, αισθάνονται τον πόνο, βιώνουν τη δυσφορία και μπορεί να πεθάνουν από τους τραυματισμούς τους.
Σύμφωνα μάλιστα με επιστημονικές μελέτες η κακοποίηση των ζώων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την βία κατά ανθρώπων. Θα αναφέρω χαρακτηριστικά ότι σε έρευνα που διεξήχθη από το 2001 έως το 2004 από το αστυνομικό τμήμα του Σικάγο αποκαλύφθηκε μια «τρομακτική» παραβατική τάση για τους ανθρώπους που κατηγορούνταν για εγκλήματα κατά των ζώων. Το 65% αυτών των ανθρώπων διαπιστώθηκε ότι διέπρατταν και άλλα βίαια αδικήματα εναντίον άλλων θυμάτων με αποτέλεσμα λίγο διάστημα μετά την σύλληψη τους λόγω την βίαιης συμπεριφοράς τους απέναντι σε κάποιο ζώο να ξανασυλληφθούν εξαιτίας κάποιας κακοποιητικής συμπεριφοράς τους απέναντι σε κάποιον συνάνθρωπο μας. Η επιθετική ή βίαιη συμπεριφορά είναι καταδικαστέα, ανεξάρτητα από τη μορφή της ή ποιος είναι το θύμα.
Τα ζώα δυστυχώς δεν δέχονται βία μόνο από τους ενήλικες αλλά και από τα παιδιά. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ένα δημοσίευμα, πριν από δύο χρόνια, που αφορούσε την σκληρή κακοποίηση μιας γάτας από μαθητές δημοτικού στη Φολέγανδρο. Ποιοι παράγοντες κατά την άποψη σας οδηγούν τα παιδιά στο να λειτουργούν κακοποιητικά;
Συνήθως τα παιδιά μαθαίνουν την κακοποίηση όντας θύματα κακοποίησης τα ίδια, έτσι σιγά σιγά αποσυνδέονται συναισθηματικά και αποτυγχάνουν να αναπτύξουν την ικανότητα της ενσυναίσθησης. Η ενσυναίσθηση είναι η βασική ικανότητα που έχουμε οι άνθρωποι ώστε να ταυτιζόμαστε συναισθηματικά με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου με σκοπό να την κατανοήσουμε. Χωρίς αυτή λοιπόν, τα παιδιά δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τον πόνο που μπορούν να προκαλέσουν στους άλλους. Κάπως έτσι, ξεκινούν να «ενεργούν» και τα τραύματα της κακοποίησης που έχουν και τα ίδια βιώσει και αρχίζουν να λειτουργούν βίαια. Να τονίσω ότι και ερευνητικά έχει αποδειχθεί ότι η κακοποίηση που δέχονται τα ζώα από τα παιδιά είναι πιο συχνή από παιδιά που ζουν σε σπίτια που υπάρχει ενδοοικογενειακή βία. Ένα παιδί που κακοποιεί τα ζώα μπορεί επίσης να ενεργεί με βία σε οποιοδήποτε άλλο πλαίσιο ή άνθρωπο και έτσι αργότερα και ως ενήλικας, βρίσκει νέα θύματα και νέους τρόπους διάπραξης της βίας.
Είναι πλέον κατανοητό ότι η παιδική σκληρότητα απέναντι στα ζώα είναι ένας σημαντικός προγνωστικός παράγοντας για μεταγενέστερες επιθετικές πράξεις ενώ τα παιδιά που δείχνουν αυτές τις συμπεριφορές, χωρίς παρέμβαση, διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο να υποστούν διαταραχές τόσο στη συμπεριφορά όσο και στην ψυχική τους υγεία. Τέλος, να επισημάνω ότι είναι πολύ σημαντικό να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε παιδιά που φαίνεται να κακομεταχειρίζονται τα ζώα και καλό θα ήταν οι γονείς και το παιδί να επισκεφθούν έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
Τώρα όσον αφορά τους παράγοντες που μπορεί να προκαλούν αυτήν τη συμπεριφορά είναι πολλοί και διαφέρουν από παιδί σε παιδί. Όποια και αν είναι όμως η αιτία, η επιθετική συμπεριφορά που μπορεί να εκδηλώσει ένα παιδί χρήζει άμεση αντιμετώπιση.
Οι άνθρωποι που ασκούν βία στα ζώα και κατ’ επέκταση και στους ανθρώπους, θα μπορούσαμε να πούμε ότι εμφανίζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολία ένταξης στο κοινωνικό σύνολο κ. τ. λ.; Θα μπορούσατε να “σκιαγραφήσετε” το ψυχολογικό προφίλ αυτών των ανθρώπων;
Αρχικά πριν εξετάσουμε το ψυχολογικό προφίλ ενός τέτοιου ανθρώπου, θα ήθελα να αναφέρω πώς ορίζεται η βία στα ζώα.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες ως κακοποίηση των ζώων ορίζεται ο βασανισμός, και η κακομεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, όπως επίσης και οποιαδήποτε πράξη βίας κατ’ αυτού, όπως η δηλητηρίαση, το κρέμασμα, ο πνιγμός, το κάψιμο, η σύνθλιψη, ο αποκεφαλισμός, ο ακρωτηριασμός, η αιχμαλωσία κ.ά.
Αν και η πλειοψηφία των συνανθρώπων μας θα καταδίκαζε ανοιχτά τέτοιες ενέργειες, υπάρχουν πολλοί τύποι κακοποίησης που συνεχίζουν να διαιωνίζονται και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα βασανιστήρια των ταύρων στις ταυρομαχίες ή τα ανοιχτά τσίρκο ή ακόμη και οι άσχημες συνθήκες διαβίωσης των ζώων σε αρκετούς ζωολογικούς κήπους. Ευτυχώς, γίνονται προσπάθειες για την αποτροπή τέτοιων περιστατικών, όμως σίγουρα έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας ώστε όλες αυτές οι βάναυσες ενέργειες να ποινικοποιηθούν. Ωστόσο είναι σημαντικό να αναφέρω πριν σκιαγραφήσουμε το προφίλ ενός τέτοιου ατόμου ότι πρέπει να εξετάσουμε και διάφορες πολιτιστικές μεταβλητές και να αναλογιστουμε ότι σε συγκεκριμένες κοινωνίες ανά τον κόσμο που ακολουθούνται διάφορες θρησκευτικές συνήθως παραδόσεις, ο ορισμός της κακοποίησης των ζώων μπορεί να διαφέρει.
Λαμβάνοντας υπόψιν μας όλες αυτές τις παραμέτρους και με γνώμονα τις επιστημονικές μελέτες που έχουν γίνει οι άνθρωποι που λειτουργούν κακοποιητικά απέναντι στα ζώα έχουν παρορμητική και επιθετική τάση καθώς και χαμηλό πνευματικό και κοινωνικό επίπεδο. Συνήθως έχουν μία λανθασμένη εικόνα του εαυτού τους και πολλές φορές χρησιμοποιούν τη βία ως μέσο για τη διατήρηση ενός ρόλου εξουσίας που πίστευαν ότι έχουν, ενώ πολλοί από αυτούς έχουν πολύ χαμηλή ενσυναίσθηση καθώς και δυσλειτουργική διαχείριση και κατανόηση των συναισθημάτων τους.
Σε μία συνέντευξη που έδωσε ο κύριος Νίκος Χρυσάκης, υποδιευθυντής της Δ/νσης Αστυνομίας Ηρακλείου Κρήτης και συγγραφέας του εγχειριδίου «Το Νομικό Status των Ζώων στην Ελληνική Έννομη Τάξη», μεταξύ άλλων είπε ότι το 95% των βασανιστών ζώων είναι άνδρες. Γιατί πιστεύετε συμβαίνει αυτό;
Ένα από τα πιο συχνά ευρήματα στην εγκληματολογία είναι ότι οι γυναίκες διαπράττουν πολύ λιγότερα εγκλήματα σε σχέση με τους άνδρες. Αυτό το χάσμα μεταξύ των φύλων σε σχέση με την παραβίαση του νόμου προκύπτει από στοιχεία σχετικά με συλλήψεις, καταδίκες, εγκλήματα και αναφορές θυμάτων για τους θύτες, τα οποία έχουν συλλεχθεί σε βάθος χρόνου.
Σύμφωνα με μία μελέτη που διεξήχθη πριν κάποια χρόνια σε 36 άνδρες δολοφόνους, το 46% αυτών παραδέχτηκαν ότι ως έφηβοι διέπραξαν πράξεις βασανιστηρίων σε ζώα. Επίσης τα αποτελέσματα από επτά επιστημονικές έρευνες που διεξήχθησαν στην Αμερική από το 1997 έως και το 2001, έδειξαν ότι μεγάλο ποσοστό αγοριών είχαν διαπράξει πράξεις σκληρότητας απέναντι στα ζώα.
Κατά τη γνώμη μου οι άνδρες παρουσιάζουν περισσότερο αντικοινωνική συμπεριφορά σε σχέση με τις γυναίκες και αυτό έχει σίγουρα τις ρίζες του μέσα στην κοινωνία μας αλλά και πως μαθαίνουμε από αυτή.
Πιο συγκεκριμένα, η θεωρία της κοινωνικής μάθησης τονίζει τη σημασία της παρατήρησης, και της μίμησης των συμπεριφορών, των στάσεων και των συναισθηματικών αντιδράσεων των άλλων. Η θεωρία κοινωνικής μάθησης εξετάζει πώς αλληλεπιδρούν τόσο οι περιβαλλοντικοί όσο και οι γνωστικοί παράγοντες και κατά συνέπεια πόσο μπορούν αυτοί να επηρεάσουν την ανθρώπινη μάθηση και τη συμπεριφορά. Σύμφωνα με αυτή οι άνδρες είναι πιο πιθανό από τις γυναίκες να συσχετιστούν με αντικοινωνικούς συνομηλίκους τους και ως εκ τούτου είναι πιο πιθανό να προβούν σε κακοποιητικές πράξεις.
Ένας ενήλικας που βασανίζει ένα ζώο κατά τη γνώμη σας, είναι ένας άνθρωπος ο οποίος έχει μία ροπή προς στο έγκλημα;
Οι ενδείξεις ενός μοτίβου καταχρηστικής και επιθετικής συμπεριφοράς προς τα ζώα όπως δείχνουν τα πράγματα αποτελούν προμήνυμα και άλλων τέτοιων συμπεριφορών που πιθανότατα λαμβάνουν χώρα στο περιβάλλον αυτού του ατόμου.
Όμως, κανένα από αυτά τα στοιχεία δεν πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν χωρίς να εξετασθεί το ατομικό ψυχολογικό προφίλ του κάθε ανθρώπου. Και φυσικά, δεν σημαίνει ότι ο οποιοσδήποτε κακοποιεί ζώα θα γίνει με σιγουριά εγκληματίας η δολοφόνος στο μέλλον, αν και οποιαδήποτε πράξη βίας απέναντι στα ζώα είναι αδιαμφισβήτητα κατακριτέα.
Τα τελευταία χρόνια παρόλο που γίνονται αρκετές καμπάνιες ενημέρωσης για τα δικαιώματα των ζώων, οι κακοποιητικές συμπεριφορές εις βάρος τους παρουσιάζουν μία ραγδαία αύξηση σε παγκόσμια κλίμακα. Γιατί οι άνθρωποι του σύγχρονου και κατά τα άλλα “πολιτισμένου” μας κόσμου λειτουργούν με τόση βία;
Όπως αναλύσαμε και παραπάνω η βία προς τα ζώα όπως και κάθε άλλη μορφή βίας η οποία διαπράττεται, καθώς και τα κίνητρα είναι πολλά και διαφέρουν.
Ο εκφοβισμός και η απειλή ενός ανθρώπου από κάποιον άλλο άνθρωπο, η εναντίωση στην κοινωνία από άτομα χαμηλής αυτοεκτίμησης και μορφωτικού επιπέδου καθώς και οι μαζικοί βασανισμοί ζώων για τις ανάγκες πειραμάτων ή παραγωγής διαφόρων προϊόντων αποτελούν μερικές ενέργειες βίας που δυστυχώς συμβαίνουν κατά κόρον σε κάθε γωνιά του πλανήτη μας.
Ακόμα και στις μέρες μας, η σχέση των ανθρώπων με τα ζώα φαίνεται να είναι αρκετά δυσλειτουργική. Αν και οι άνθρωποι αγαπούν τα ζώα την ίδια στιγμή διαπράττουν κακοποιητικές πράξεις εις βάρος τους για διάφορους λόγους. Αυτές οι πράξεις βίας δεν είναι κακές μόνο για τα ζώα αλλά και για την ψυχοσύνθεση ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Σε περίπτωση που υποπέσει στην αντίληψη μας ότι ένας άνθρωπος ασκεί βία απέναντι σε κάποιο ζώο, κατά τη γνώμη σας πως πρέπει να αντιδράσουμε;
Η σκληρότητα απέναντι στα ζώα είναι σημαντικό να αντιμετωπίζεται με τη σοβαρότητα που της αρμόζει. Αυτό μπορεί να γίνει αρχικά με την επιβολή του νόμου και κατ’ επέκταση μέσω μιας υγιής αντίδρασης από όλη την κοινωνία. Αν υποπέσει στην αντίληψη μας οποιαδήποτε βίαιη συμπεριφορά απέναντι σε ένα ζώο ενημερώνουμε άμεσα τις τοπικές αρχές (αστυνομία, δήμο) αλλά και τα φιλοζωικά σωματεία του τόπου μας. Οι πράξεις αυτές πρέπει να αποτρέπονται με κάθε τρόπο από όλους μας.
Τα ζώα βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής μας και προσθέτουν νόημα στην καθημερινότητα μας. Θεωρώ ότι μπορούμε και εμείς να κάνουμε το ίδιο για τη δίκη τους ζωή!
Αγάπη Αλεξάκη
Ψυχολόγος
Τηλ. επικ/νιας: 6948747232
Email επικ/νιας: anapsychetherapy@gmail.com
