Η Ειρήνη Ευνουχίδου είναι μια επιστήμονας με λαμπρές σπουδές στη Χημεία και συγκεκριμένα στη Βιοχημεία. Είναι απόφοιτος διδάκτωρ του τμήματος Χημείας του ΕΚΠΑ, διεκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στο ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, ενώ εδώ και περίπου 8 χρόνια κάνει μεταδιδακτορική έρευνα στη Γαλλία στον τομέα της ανοσολογίας,στο ινστιτούτο INSERM στο Παρίσι (Institut National de la Santé et de la Recherche Médicale).
Αν και η δουλειά του ερευνητή είναι μοναχική και απαιτεί τρομερή πειθαρχία η Ειρήνη από τα φοιτητικά της χρόνια, ήταν πάντα ένας άνθρωπος που ποτέ δεν σταματούσε να μελετά και να προσπαθεί να βρει τρόπους να υπερπηδά όποιο εμπόδιο εμφανιζόταν στην πειραματική διαδικασία που ακολουθούσε.
Είναι μια επιστήμονας που έχει διαγράψει μια σημαντική ερευνητική πορεία και έχει λάβει μέρος σε πάρα πολλά επιστημονικά συνέδρια σε Ελλάδα και εξωτερικό με επιτυχία . Η Ειρήνη αυτή τη στιγμή στο Παρίσι δίνει το δικό της προσωπικό αγώνα ώστε να βρει μηχανισμούς ίασης κάποιων τύπων καρκίνου συνεχίζοντας αδιάκοπα την ερευνητική της δουλειά με στόχο της, την διαφύλαξη της ανθρώπινης υγείας.
Ειρήνη εδώ και περίπου 8 χρόνια βρίσκεσαι στο Παρίσι κάνοντας μεταδιδακτορική έρευνα πάνω στην ανοσολογία. Γιατί συνέχισες στον τομέα της έρευνας στο εξωτερικό και όχι στην Ελλάδα; Μήπως αισθάνθηκες ότι στην Ελλάδα οι ευκαιρίες για ερευνητική εργασία είναι περιορισμένες;
Πάντα είχα στο μυαλό μου ότι θα περνούσα κάποια χρόνια στο εξωτερικό μετά το διδακτορικό, αφού αυτό είναι σχεδόν απαραίτητο για την καριέρα ενός ερευνητή. Η έρευνα στην Ελλάδα δυστυχώς έχει ελάχιστη χρηματοδότηση και φυσικά με την κρίση των τελευταίων χρόνων τα πράγματα χειροτέρεψαν αισθητά. Οι ευκαιρίες για κάποια μόνιμη ερευνητική θέση στην Ελλάδα έγιναν σχεδόν μηδαμινές. Γι αυτό επέλεξα, όπως και πολλοί συνάδελφοι μου, να φύγω και να παραμείνω στο εξωτερικό.
Όταν φεύγει ένας επιστήμονας από την Ελλάδα για το εξωτερικό ποιες είναι οι δυσκολίες που αναμένεται να αντιμετωπίσει αλλά και σε ποια θέματα ενδέχεται να βρει μια ανακούφιση;
Σίγουρα το ξεκίνημα στο εξωτερικό θέλει κουράγιο, γιατί είναι μια νέα αρχή. Οι Έλληνες είμαστε πολύ δεμένοι με τον τόπο και τις παραδόσεις μας και πολλές φορές μετά τον ενθουσιασμό της νέας αρχής, επέρχεται η νοσταλγία. Η ανακούφιση πιστεύω έρχεται από το γεγονός ότι μπορούμε να εργαζόμαστε στο αντικείμενο που μας αρέσει και να αμειβόμαστε σχετικά καλά γι’ αυτό. Φυσικά βοηθάει το να επιλέξουμε ένα μέρος στο οποίο μας αρέσει ο τρόπος ζωής και έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε πολλά πράγματα.
Αυτή την περίοδο εργάζεσαι στο ινστιτούτο INSERM στο Παρίσι.
Ποιο είναι το ακριβές αντικείμενο έρευνας που διεξάγεται σ’ αυτό το επιστημονικό κέντρο;
Το INSERM ασχολείται με την έρευνα σε σχέση με την υγεία και την ιατρική έρευνα. Αυτό περιλαμβάνει φυσικά πολλούς κλάδους όπως η βιοχημεία, η κυτταρική βιολογία, η ανοσολογία, η γενετική κλπ. Η διεξαγόμενη έρευνα ξεκινάει από τη διαλεύκανση βασικών βιολογικών μηχανισμών του κυττάρου και φτάνει μέχρι τον ασθενή.
Στο διδακτορικό αλλά και στην αρχή της μεταδιδακτορικής σου έρευνας ασχολήθηκες με την διερεύνηση του μηχανισμού που συσχετίζει τις μεταλλάξεις κάποιων ένζυμων (ERAP1 και ERAP2) με την αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα που είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση που προσβάλλει κατ’ εξοχήν τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις. Ποια συμπεράσματα βγήκαν από αυτήν την πειραματική διαδικασία;
Υπάρχουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις σε αυτά τα δύο ένζυμα που μπορεί να κάνουν κάποιον πιο επιρρεπή στο να αναπτύξει αυτήν την ασθένεια. Βρήκαμε ότι αυτές οι μεταλλάξεις μεταβάλλουν την ικανότητα αυτών των ενζύμων να παράγουν αντιγονικούς επιτόπους, μικρά κομμάτια πρωτεινών που παρουσιάζονται στην επιφάνεια των κυττάρων και προκαλούν την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος. Στην περίπτωση που κάποιος φέρει το ένζυμο με την «κακή» μετάλλαξη, θα παρουσιάζει περισσότερο επιτόπους που προκαλούν την αυτοανοσία, δηλαδή που προκαλούν απόκριση έναντι του ίδιου του οργανισμού η οποία οδηγεί στη χρόνια φλεγμονώδη πάθηση.
Εν συνεχεία ασχολήθηκες με τον ρόλο της παρουσίας της πρωτεΐνης IRAP στα Τ-λεμφοκύτταρα (υπεύθυνα για την κυτταρική ανοσοαπόκριση) σε σχέση με τους μηχανισμούς απόκρισης των Τ λεμφοκυττάρων έναντι του καρκίνου. Θα ήθελες να μας πεις λίγα λόγια για αυτή την ερευνητική δουλειά;
Η εισβολή των κυττάρων από μικρόβια, ο καρκίνος και η αυτοανοσία αποτελούν συνεχείς απειλές για τον ανθρώπινο πληθυσμό. Ανάμεσα στα διάφορα μέσα που χρησιμοποιεί ο οργανισμός για να τους αντισταθεί, ένα από τα πιο σημαντικά είναι η αναγνώριση των άρρωστων κυττάρων από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και στη συνέχεια, η εξουδετέρωση τους. Για να επιτύχουν αυτή την εξουδετέρωση, τα Τ λεμφοκύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος πρέπει να περάσουν από διάφορα στάδια ώστε να ενεργοποιηθούν, Εμείς ανακαλύψαμε έναν καινούριο μηχανισμό που χρησιμοποιεί ο υποδοχέας του Τ λεμφοκυττάρου για τη σηματοδότηση και ενεργοποίηση της απόκρισης του Τ λεμφοκυττάρου. Αυτός ο μηχανισμός εξαρτάται από την παρουσία συγκεκριμένων κυστιδίων μέσα στο κύτταρο που περιέχουν τις πρωτεΐνες IRAP και Stx6 και είναι απαραίτητος για την επιβίωση των Τ λεμφοκυττάρων στην περιφέρεια αλλά και για την απόκριση των Τ λεμφοκυττάρων στον καρκίνο.
Ο καρκίνος είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα υγείας που παρατηρούνται σήμερα στις αναπτυγμένες χώρες. Οι στατιστικές δείχνουν ότι αποτελεί τη δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου μετά τις καρδιοπάθειες. Πιστεύεις ότι η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα είναι σε καλό δρόμο; Με βάση τις τελευταίες έρευνες θα μπορέσουμε κάποια στιγμή να καταλάβουμε που οφείλεται αυτή η αφύσικη κυτταρική ανάπτυξη;
Ο καρκίνος είναι συνδυασμός πολλών παραγόντων που τελικά οδηγούν στον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό μιας ομάδας κυττάρων. Ήδη γνωρίζουμε πολλά για διάφορους τύπους καρκίνου και ευτυχώς σε πολλές περιπτώσεις όταν διαγνωστούν σε αρχικό στάδιο, είναι ιάσιμοι. Η προσπάθεια της επιστημονικής κοινότητας στρέφεται ιδιαίτερα σε νέες θεραπείες πιο στοχευμένες και με μειωμένη τοξικότητα για τα υγιή κύτταρα του ασθενή. Για παράδειγμα, μία από τις πιο ελπιδοφόρες νέες θεραπείες για τη λευχαιμία, βασίζεται σε μετασχηματισμό των Τ λεμφοκυττάρων του ασθενή με μια τροποποιημένη πρωτεΐνη που επιτρέπει την καλύτερη αναγνώριση και εξουδετέρωση των «άρρωστων» Β λεμφοκυττάρων.
Ειρήνη αυτήν την περίοδο βρισκόμαστε όλοι εν μέσω μιας παγκόσμιας πανδημίας λόγω του Covid-19 με αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να έχουν χάσει την ζωή τους. Κατά τη γνώμη σου, πως μπορεί ένας μέσος άνθρωπος να προστατευτεί; Πως μπορούμε να ενισχύσουμε το ανοσοποίητικο μας σύστημα ώστε να είμαστε πιο έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τον Κοροναιό; Είσαι θετική με την θεωρία της προληπτικής θεραπείας;
Για να προστατευτούμε σε αυτή τη φάση πρέπει απλά να συνεχίσουμε να τηρούμε όλους τους κανόνες ασφάλειας και υγιεινής που έγιναν μέρος της ζωής μας τους τελευταίους μήνες, πλύσιμο χεριών, τήρηση αποστάσεων κλπ. Θεωρώ πολύ σημαντικό για το ανοσοποιητικό, το να διατηρούμε μια σωστή διατροφή, να κάνουμε κάποιο είδος άσκησης και να κάνουμε γενικότερα πράγματα που μας ευχαριστούν, όσο και αν είμαστε περιορισμένοι υπό τις παρούσες συνθήκες. Η ιδανική πρόληψη θα είναι το εμβόλιο που ελπίζω να βρεθεί σύντομα. Βρίσκω πραγματικά εξωφρενικό ότι ήδη το αντιεμβολιαστικό κίνημα είναι κατά, αλλά θέλω να πιστεύω ότι θα μπορέσει να εφαρμοστεί σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού ώστε να μην περάσουμε τη ζωή μας φορώντας μάσκες.
Αν θέλετε να διαβάσετε την τελευταία δημοσίευση της στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications που αφορά την ανακάλυψη νέων παραγόντων που επηρεάζουν την απόκριση των Τ λεμφοκυττάρων, πατήστε στο ακόλουθο link:
