Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μεταβολική ασθένεια η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, είτε ως αποτέλεσμα ελαττωμένης έκκρισης ινσουλίνης είτε λόγω ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη. Οι κύριοι τύποι σακχαρώδους διαβήτη είναι ο διαβήτης τύπου 1 ή παιδικός διαβήτης , ο διαβήτης τύπου 2 και ο διαβήτης της κύησης.
Εμείς θα μιλήσουμε με τον ειδικευόμενο παιδιατρικής Γιαμούρη Βαγγέλη, ο οποίος εργάζεται στο Νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία, για τον διαβήτη τύπου 1 δηλαδή τον παιδικό διαβήτη ώστε να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε αυτή την ασθένεια που ταλαιπωρεί όλο και περισσότερες οικογένειες, μίας και τα ποσοστά των παιδιών που εκδηλώνουν διαβήτη αυξάνονται συνεχώς τα τελευταία χρόνια.
Τι είναι ο διαβήτης τύπου 1 ή αλλιώς παιδικός διαβήτης;
Ο διαβήτης τύπου 1 (ή «νεανικός διαβήτης») είναι μία κατάσταση όπου διαταράσσεται ο τρόπος με τον οποίο το σώμα χρησιμοποιεί τη γλυκόζη. Όλα τα κύτταρα του σώματος χρειάζονται γλυκόζη για να λειτουργήσουν φυσιολογικά. Η γλυκόζη μπαίνει μέσα στα κύτταρα με τη βοήθεια μίας ορμόνης που λέγεται ινσουλίνη. Εάν δεν υπάρχει αρκετή ινσουλίνη, ή εάν ο οργανισμός δεν ανταποκρίνεται στην ινσουλίνη, η γλυκόζη συσσωρεύεται στο αίμα. Αυτό συμβαίνει στα παιδιά με διαβήτη. Υπάρχουν δύο είδη διαβήτη. Τα άτομα με διαβήτη τύπου 1 έχουν λίγη ή καθόλου ινσουλίνη και το πρόβλημα πρωτοεμφανίζεται συνήθως σε παιδική ηλικία. Οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 κάποιες φορές δεν παράγουν αρκετή ινσουλίνη, αλλά συνήθως το πρόβλημα είναι ότι τα κύτταρά τους δεν ανταποκρίνονται στη ινσουλίνη και το συναντάμε κατά κανόνα σε ενήλικες.
Ποια είναι τα συνήθη συμπτώματα που θα παρουσιάσει ένα παιδί που πάσχει από παιδικό διαβήτη ώστε να προβληματιστεί ένας γονιός και να απευθυνθεί στον παιδίατρο;
Τα συνηθέστερα συμπτώματα που θα παρουσιάσει ένα παιδί και ο γονιός θα πρέπει να εντοπίσει και να συζητήσει άμεσα με τον Παιδίατρο είναι η έντονη δίψα, το αίσθημα κόπωσης, η συχνή ούρηση και η απώλεια βάρους. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, ο διαβήτης τύπου 1 μπορεί να προκαλέσει ναυτία, έμετους, πονόκοιλο και γρήγορη – ρηχή αναπνοή.
Ποιες είναι οι επιπλοκές που μπορεί να παρουσιαστούν σε ένα παιδί που έχει διαβήτη τύπου 1;
Σε ένα παιδί με διαβήτη τύπου 1 μπορεί να εμφανιστούν άμεσες επιπλοκές αλλά και μακροχρόνιες. Αρχικά, είναι σημαντικό το παιδί να διαγνωστεί έγκαιρα καθώς η καθυστέρηση της αντιμετώπισης μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή του. Δυστυχώς ακόμα υπάρχουν παιδιά που εμφανίζονται στο νοσοκομείο σε κακή κατάσταση, ακόμα και σε κώμα. Αυτά τα παιδιά τις περισσότερες φορές με τη σωστή αντιμετώπιση επανέρχονται
στο φυσιολογικό αλλά κάποιες φορές καταλήγουν σε μονάδες εντατικής θεραπείας και εμφανίζουν μόνιμα νευρολογικά προβλήματα. Αφού διαγνωστεί ένα παιδί, είναι σημαντικό να διατηρείται η γλυκόζη του αίματος κοντά στα όρια του φυσιολογικού ώστε να μην προκληθούν βλάβες στα νεφρά, τα νεύρα, τα μάτια, και στην καρδιά. Με άλλα λόγια, η υψηλή γλυκόζη στο αίμα σε βάθος χρόνου προκαλεί ζημιά στα αγγεία που αιματώνουν αυτά τα όργανα και σταδιακά μπορεί να οδηγήσει αυτούς τους ασθενείς σε τύφλωση, νεφρική ανεπάρκεια, καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό, κ.α. Ένα άλλο πρόβλημα που προκύπτει συχνά είναι η υπογλυκαιμία. Η
υπογλυκαιμία μπορεί να κάνει το παιδί να ιδρώνει, να έχει ταχυκαρδία και να τρέμει. Σε σοβαρή υπογλυκαιμία, το παιδί μπορεί να εμφανίσει πονοκέφαλο, λιποθυμία ή και σπασμούς.
Πέρα από την φαρμακευτική θεραπεία που θα ακολουθήσει ένα παιδί για να αντιμετωπίσει τη νόσο υπάρχουν κάποιες παράμετροι όπως π.χ. ελεγχόμενο βάρος, που μπορούν να το βοηθήσουν στην καθημερινότητα του;
Η θεραπεία για το διαβήτη τύπου 1 συμπεριλαμβάνει μακροχρόνια συμμόρφωση. Οι μετρήσεις γλυκόζης, η χορήγηση ινσουλίνης, η εκπαίδευση στα ισοδύναμα γεύματα και η ελεγχόμενη άσκηση είναι οι κύριες παράμετροι. Τα παιδιά που ακολουθούν ένα σταθερό πρόγραμμα και σχεδιασμό μπορούν να έχουν φυσιολογική διατροφή, να αθλούνται, να τρώνε σε εστιατόρια και να κάνουν ό,τι κάνουν και οι περισσότεροι άνθρωποι. Επίσης, οι ασθενείς αυτοί είναι σημαντικό να μην καπνίζουν όταν φτάσουν την εφηβική ηλικία και να εμβολιάζονται για τη γρίπη ετησίως σε επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό τους. Συνεπώς, εκτός από τα φάρμακα, η πιο σημαντική συνιστώσα είναι η συμμόρφωση με ένα πιο προγραμματισμένο και υγιεινό τρόπο ζωής που θα προσφέρει μία προσαρμοσμένη κανονικότητα. Αυτό αν και ακούγεται εφικτό, συναντά αρκετές δυσκολίες όταν οι γονείς δεν είναι υποστηρικτικοί ή σε έφηβους που αρνούνται πεισματικά τη ρουτίνα αυτή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο Παιδίατρος σε συνεργασία με τον Παιδοενδοκρινολόγο και τους γονείς θα πρέπει να σχεδιάσουν ένα ασφαλές περιβάλλον για το παιδί ή τον έφηβο.
Ποιες είναι οι διατροφικές συνήθειες που πρέπει να υιοθετήσει ένα διαβητικό παιδί; Τα γλυκά ας πούμε που είναι η αδυναμία των παιδιών πρέπει να αποκλειστούν παντελώς από την διατροφή του;
Οι διατροφικές συνήθειες στα παιδιά με διαβήτη τύπου 1 θα πρέπει να είναι σε συμφωνία με 5 βασικούς κανόνες:
- Συνέπεια στην πρόσληψη υδατανθράκων καθημερινά. Αυτό κάνει τη διαχείριση των επιπέδων γλυκόζης πιο εύκολη καθώς είναι απαιτητικό να ρυθμίζεις την χορηγούμενη ινσουλίνη σε καταστάσεις υπεργλυκαιμίας. Με τη συνέπεια λοιπόν, μειώνεις την πιθανότητα να ανεβάσεις τη γλυκόζη σε επίπεδα που θα πρέπει να αυξήσεις τη «συνηθισμένη» δόση ινσουλίνης.
- Προσαρμογή της χορηγούμενης ινσουλίνης στις διάφορες τιμές γλυκόζης, στα διαφορετικά γεύματα, και στη φυσική δραστηριότητα. Η ισορροπία που πρέπει να κρατήσεις στην καθημερινότητα είναι κάποιες φορές απαιτητική. Από τη μία τα γεύματα και η νόσος που «ανεβάζουν» την γλυκόζη, από την άλλη μεριά η ινσουλίνη και ο αθλητισμός που τη «ρίχνουν». Σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον από ειδικούς και γονείς, το παιδί θα μπορεί να μην περιορίσει σημαντικά τη δραστηριότητά του και να επιτύχει τους επιθυμητούς στόχους σταθερά.
- Διατήρηση ενός υγειούς σωματικού βάρους. Αναμφίβολα, το σωματικό βάρος αποτελεί έναν από τους δείκτες ευεξίας και αναγκαία προϋπόθεση για τη διαχείριση του διαβήτη.
- Διατροφή. Αν και η ιδανική διατροφή έχει αντικρουόμενα βιβλιογραφικά δεδομένα, ο Αμερικανικός Οργανισμός Διαβήτη (ADA) προτείνει ότι η δίαιτα των ασθενών με διαβήτη όσον αφορά στους υδατάνθρακες θα πρέπει να προέρχεται κυρίως από φρούτα, λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης και γάλα χαμηλό σε λιπαρά. Επίσης, ο ADA προτείνει οι ασθενείς αυτοί να εστιάσουν στην ποιότητα των λιπαρών οξέων περισσότερο και όχι μόνο στην ποσότητα. Για να επιστρέψουμε λοιπόν στην ερώτηση για τα γλυκά, τα παιδιά θα πρέπει να αποφεύγουν τα προϊόντα με κορεσμένα και trans λιπαρά και να προτιμήσουν μόνο- ή πολύ-ακόρεστα λιπαρά, όπως αυτά που περιέχονται σε ξηρούς καρπούς και ελαιόλαδο. Συνεπώς, με τη βοήθεια διαιτολόγου και με την ενεργή συμμετοχή του γονέα, θα πρέπει να βρουν κάποια σνακ με χαμηλά trans λιπαρά οξέα διαβάζοντας προσεκτικά τις ετικέτες της συσκευασίας που θα ικανοποιήσουν τα παιδιά.
- Ρουτίνα γευμάτων και ινσουλίνης. Το να τρώει το διαβητικό παιδί τις ίδιες ώρες της ημέρας είναι σημαντικό για κάποιους ασθενείς. Εάν κάποιο γεύμα καθυστερήσει ή παραληφθεί, το παιδί μπορεί να εμφανίσει υπογλυκαιμία με τις πιθανές επιπλοκές που αναφέραμε προηγουμένως.
Υπάρχουν κάποια παιδιά που ανήκουν σε ομάδα «υψηλού κινδύνου»;
Ναι αλλά στην πράξη ακόμα δεν εντοπίζονται στο γενικό πληθυσμό. Ο διαβήτης τύπου 1 αναπτύσσεται συνήθως όταν το ανοσοποιητικό σύστημα καταστρέφει τα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη (τα λεγόμενα β-κύτταρα) στο πάγκρεας. Αυτό λέγεται αυτό-άνοση αντίδραση και ο λόγος για τον οποίο προκαλείται είναι υπό μελέτη. Αυτή η αντίδραση συμβαίνει για μήνες ή χρόνια και όταν καταστραφεί πάνω από το 90% αυτών των κυττάρων
ξεκινούν τα συμπτώματα. Οι ασθενείς μπορεί να έχουν οικογενειακό ιστορικό διαβήτη τύπου 1 ή και όχι. Σε κάθε περίπτωση, οι ασθενείς αυτοί έχουν ένα ή περισσότερα γονίδια που τους καθιστούν «ευάλωτους». Περιβαλλοντικοί παράγοντες και έκθεση σε συγκεκριμένους ιούς μπορούν να πυροδοτήσουν τη νόσο αλλά όχι να την προκαλέσουν. Οι στενοί συγγενείς (παιδιά ή αδέρφια) ασθενών με διαβήτη τύπου 1 έχουν αυξημένο κίνδυνο συγκριτικά με τα παιδιά χωρίς οικογενειακό ιστορικό (5% έναντι 0.4% αντίστοιχα). Γονιδιακά τεστ βρίσκονται στο στάδιο των κλινικών μελετών ακόμα.
Μια μέθοδος για χορήγηση ινσουλίνης στο παιδί που νοσεί είναι με την αντλία χορήγησης ινσουλίνης… Θέλετε να μας πείτε με λίγα λόγια τι είναι αυτή η αντλία;
Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο η αντλία ινσουλίνης έναντι των κλασσικών συρίγγων ινσουλίνης για τη χορήγηση της θεραπείας των παιδιών αυτών. Γενικά, αυτή η μέθοδος επιτρέπει τη συνεχή έγχυση ινσουλίνης έναντι των πολλαπλών τρυπημάτων καθημερινά. Αυτό επιτυγχάνεται με ένα μακρύ καθετήρα σαν μακαρόνι, του οποίου το άκρο βρίσκεται κάτω από το δέρμα. Ο καθετήρας χρειάζεται να βγει και να επανατοποθετηθεί κάθε 2-3 μέρες. Έτσι, η αντλία είναι προγραμματισμένη να δίνει μία μικρή δόση ινσουλίνης κάθε λίγα λεπτά κατά τη διάρκεια της μέρας και της νύχτας. Οι ασθενείς θα πρέπει να ελέγχουν τα επίπεδα γλυκόζης περίπου 5 φορές τη μέρα καθώς προσαρμόζονται οι δόσεις ινσουλίνης ανάλογα. Μάλιστα, υπάρχει πλέον η δυνατότητα συνεχούς παρακολούθησης γλυκόζης με ειδικό μηχάνημα που σου δίνει περισσότερες πληροφορίες από το κλασσικό σακχαρόμετρο. Κάποιες αντλίες προσαρμόζουν αυτόματα τις δόσεις ανάλογα με τις μετρήσεις σακχάρου δίνοντας ακόμα μεγαλύτερη ελευθερία στον ασθενή. Αν και γενικά τα πλεονεκτήματα των συσκευών αυτών είναι σημαντικά, παραμένουν ακόμα αρκετά ακριβά.
Πολλοί γιατροί μιλούν για τον σακχαρώδη διαβήτη σαν τη νέα πανδημία, γιατί είναι μια πάθηση που απειλεί ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της γης . Εσείς που αποδίδετε την έξαρση του διαβήτη σε παγκόσμια κλίμακα;
Μέχρι τις αρχές του 2000, η επίπτωση του νεανικού διαβήτη φαινόταν να αυξάνεται έως και 5% στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αυστραλία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, επίσης παρατηρήθηκε αύξηση περίπου 2%. Μάλιστα σε διάφορες μελέτες φάνηκε ότι αυτή η αύξηση αφορούσε περισσότερο τις ηλικίες έως τα 4 έτη ζωής. Αν αυτή η τάση συνεχιζόταν, ο αριθμός των νέων περιστατικών σε κάποιες περιοχές θα διπλασιάζονταν έως το 2020. Νέες μελέτες από την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και της ΗΠΑ δείχνουν ευτυχώς ότι ο ρυθμός αύξησης φαίνεται να περιορίζεται σε κάποιους πληθυσμούς. Αν και χιλιάδες μελέτες πραγματοποιούνται παγκοσμίως, τα αίτια και η παθοφυσιολογία της νόσου παραμένουν σε κάποιο βαθμό αδιευκρίνιστα. Θα ήταν επισφαλές να κάνω μία εικασία για αυτή την παρατήρηση αλλά θα ήθελα να επισημάνω πως ο άνθρωπος θα πρέπει να συνεχίσει να αξιοποιεί τα επιστημονικά δεδομένα και να παίρνει αποφάσεις βάσει αυτών για τον ίδιο και για τα παιδιά του. Διανύουμε μία εποχή υπέρ-πληροφόρησης που δίνει εσφαλμένα την εντύπωση σε πολλούς γονείς ότι η αναζήτηση της πραγματικής γνώσης είναι εύκολη υπόθεση. Ο Παιδίατρος θα πρέπει να αποτελέσει το δίαυλο που θα δώσει τις προϋποθέσεις στο παιδί για ένα ιδανικό ξεκίνημα στη ζωή.
