Όποτε γίνεται λόγος για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας, συνήθως ο νους πάει στη ρύπανση του αέρα, της γης και των υδάτων, στην αποψίλωση των δασών, στην εξαφάνιση ζωικών ειδών και την καταστροφή των ενδιαιτημάτων τους. Υπάρχει όμως και μια άλλη, λιγότερο προφανής αλλά εξίσου σημαντική πτυχή του προβλήματος: η φωτορρύπανση, μια σχετικά νέα περιβαλλοντική έννοια, που απ’ ό,τι φαίνεται ήρθε για να μείνει.
Αρχικά η φωτορρύπανση προσδιορίστηκε ως η τεχνητή αύξηση της λαμπρότητας του ουρανού, πλέον όμως αναφέρεται και σε όλα τα προβλήματα που προκαλεί η αλόγιστη και υπερβολική χρήση τεχνητού φωτισμού. Η φωτορρύπανση πηγάζει επί της ουσίας από σπατάλη ενέργειας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για την περιβαλλοντική επιβάρυνση που επιφέρει η παραγωγή της. Στην ουσία συνίσταται στην υπερβολική και συχνά λανθασμένη εφαρμογή τεχνητού φωτισμού, κυρίως στα αστικά κέντρα. Μεγάλα ποσά ενέργειας ξοδεύονται είτε για φωτισμό που πάει χαμένος, για παράδειγμα στοχεύοντας τον ουρανό, είτε για το φωτισμό χώρων όπου δεν είναι απαραίτητος. Η επιβάρυνση αυτή αφενός ζημιώνει οικονομικά την κοινωνία, αφετέρου αποτελεί σπατάλη πολύτιμων ενεργειακών πόρων.
Η φωτορρύπανση, πέρα από την άσκοπη κατανάλωση ενέργειας, έχει σημαντικές επιπτώσεις και στην πανίδα αλλά και χλωρίδα και μπορεί να επηρεάσει τα οικοσυστήματα με διάφορους τρόπους. Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν
- η δυσκολία προσανατολισμού των ζώων τη νύχτα,
- οι επιπτώσεις στη συμπεριφορά και τη φυσιολογία νυχτόβιων ζώων αλλά και οι επιπτώσεις σε φυτά που ανθίζουν τη νύχτα,
- η επίδραση στο ζωοπλαγκτόν με έμμεσες επιδράσεις σε υδάτινα οικοσυστήματα.
Μια… αχτίνα φωτός για την αντιμετώπιση του θέματος, τουλάχιστον ως προς την κατανάλωση ενέργειας, διαφάνηκε πριν από λίγα χρόνια με την επικράτηση των φωτιστικών τεχνολογίας LED, τα οποία έχουν σημαντικά μικρότερη κατανάλωση από τους παλαιότερους τύπους λαμπτήρων. Αυτό όμως τελικά επιδείνωσε το πρόβλημα, καθώς αυξήθηκε ο αριθμός φωτιστικών σωμάτων στις πόλεις, αφού πλέον η λειτουργία τους ήταν φθηνότερη. Η επιδείνωση, μάλιστα, ήταν αναλογικά μεγαλύτερη από την αύξηση αυτή, λόγω του ότι το φάσμα εκπομπής αυτών των λαμπτήρων κατανέμεται πιο ομοιόμορφα σε όλα τα ορατά μήκη κύματος φωτός, σε αντίθεση με τους παλιότερους λαμπτήρες πυράκτωσης, αλογόνου, ή νατρίου. Οι ακτίνες φωτός κοντά στο κυανό χρώμα σκεδάζονται περισσότερο στην ατμόσφαιρα -σε αυτό ακριβώς το φαινόμενο οφείλεται το γαλάζιο χρώμα του ουρανού την ημέρα- και οι λαμπτήρες LED παράγουν πολύ περισσότερο τέτοιο φως από τους παλιότερους λαμπτήρες, αυξάνοντας έτσι πολύ περισσότερο τον διάχυτο νυχτερινό φωτισμό, ακόμη και όταν τα φωτιστικά σώματα εστιάζουν τον άμεσο φωτισμό στα σωστά σημεία.
Το πρόβλημα της φωτορρύπανσης γίνεται αισθητό με τη σχεδόν πλήρη εξαφάνιση των ουράνιων αντικειμένων από τον νυχτερινό ουρανό των πόλεων. Για τους ερασιτέχνες αστρονόμους, η φωτορρύπανση στις πόλεις καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την παρατήρηση οποιουδήποτε αντικειμένου δεν ανήκει στο ηλιακό σύστημα. Για τους επαγγελματίες αστρονόμους, η φωτορρύπανση δυσκολεύει την παρατήρηση στο ορατό φάσμα και με τις αυξανόμενες διαστάσεις του φαινομένου απειλεί και τα παρατηρητήρια της υπαίθρου. Για κάθε έναν, όμως, η φωτορρύπανση τον αποκόπτει από τη θέα του νυχτερινού ουρανού.
Κατά τη διάρκεια εκτεταμένης διακοπής ρεύματος στο Λος Άντζελες το 1994, πανικόβλητοι πολίτες τηλεφωνούσαν στην αστυνομία για ένα περίεργο απόκοσμο φως που έβλεπαν στον ουρανό. Αντίκριζαν για πρώτη φορά στη ζωή τους τον Γαλαξία… Κι αυτό δείχνει ότι είναι καιρός να αποκατασταθεί η χαμένη επαφή του ανθρώπου με το νυχτερινό ουρανό, με τα αιώνια ερωτήματα που γέννησε η παρατήρησή του αλλά και με την ομορφιά της θέας των αστερισμών, των μετεώρων και όλων των ουράνιων φαινομένων που αποτέλεσαν για χιλιετίες κινητήριο μοχλό και έμπνευση για τις επιστήμες, τις τέχνες και τη φιλοσοφία.
Πηγή:
Αστρονομική εταιρεία Κέρκυρας
Περισσότερα σχετικά με τη φωτορρύπανση: https://www.darksky.org/light-pollution/
